ဣတိပိ ေသာ ဘဂ၀ါ -
၁။ အရဟံ၊
၂။ သမၼာသမၺဳေဒၶါ၊
၃။ ၀ိဇၨာစရဏသမၸေႏၷာ၊
၄။ သုဂေတာ၊
၅။ ေလာက၀ိဒူ၊
၆။ အႏုတၱေရာပုရိသဒမၼသာရထိ၊
ရ။ သတၳာေဒ၀မႏုႆာနံ၊
၈။ ဗုေဒၶါ၊
၉။ ဘဂ၀ါ”တိ။
လယ္တီမူ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ ကုိးပါးအနက္
ေသာ ဘဂ၀ါ၊ ထုိအကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ ဆရာ ျမတ္စြားဘုရားသည္ -
၁။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ ျဗဟၼာ, နတ္, လူ သုံးဘုံသူတုိ႔၏ ၾကည္ျဖဴေကာ္ေရာ္ ပူေဇာ္အထူးကုိ ခံထုိက္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ သီလဂုဏ္, သမာဓိဂုဏ္, ပညာဂုဏ္, ၀ိမုတၱိဉာဏဒႆနဂုဏ္တုိ႔ႏွင့္ ျပည့္စုံေတာ္မူေပေသာေၾကာင့္လည္း။ အရဟံ၊ အရဟံ မည္ေတာ္မူေပ၏။
၂။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ သစၥာေဉ ယ် ဓမၼအပုံ အလုံးစုံကုိ အကုန္မက်န္ ျမတ္ေ႐ႊဉာဏ္ျဖင့္ အမွန္ထုိးသြင္း အလင္းထင္ေပၚ သိျမင္ေတာ္မူေပေသာေၾကာင့္လည္း။ သမၼာသမၺဳေဒၶါ၊ သမၼာသမၺဳဒၶ မည္ေတာ္မူေပ၏။
၃။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ စရဏအျပား တစ္ဆယ့္ငါးတည့္ သုံးပါးရွစ္ျဖာ ဉာဏ္၀ိဇၨာတုိ႔ႏွင့္ ေကာင္းစြာျပည့္စုံေတာ္ မူေပေသာေၾကာင့္လည္း။ ၀ိဇၨာစရဏသမၸေႏၷာ၊ ၀ိဇၨာစရဏသမၸႏၷ မည္ေတာ္မူေပ၏။
၄။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ သႆတဒိ႒ိ၊ ဥေစၧဒဒိ႒ိ၊ မကပ္ၿငိဘဲ၊ မဇၩိမပဋိပတ္၊ ေကာင္းျမတ္ေျဖာင့္တန္း မဂၢင္လမ္းျဖင့္ ေ႐ႊနန္းပူရီ ေဘးမဲ႔ျပည္သုိ႔ ႂကြခ်ီဆုိက္ေရာက္ေတာ္ မူေပေသာေၾကာင့္လည္း။ သုဂေတာ၊ သုဂတ မည္ေတာ္မူေပ၏။
၅။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ ကာမ ႐ူပ အ႐ူပဟု ေလာကအျပင္ ဘုံတစ္ခြင္ကုိ ကုန္စင္ခပင္း မက်န္ႂကြင္းေအာင္ အလင္းထင္ေပၚ သိျမင္ေတာ္ မူေပေသာေၾကာင့္လည္း။ ေလာက၀ိဒူ၊ ေလာက၀ိဒူ မည္ေတာ္မူေပ၏။
၆။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ ဇာတိမာန္, ပုညမာန္, ဂုဏမာန္, ဗလမာန္, ဣဒၶိမာန္, ပညာမာန္တုိ႔ျဖင့္ မုိးစြန္ႂကြားႂကြား ငါတကားဟု ႀကံဳး၀ါးခက္ထန္ အဆိပ္လွ်ံသည့္ နေႏၵာပနႏၵ, အဂၤုလိမာလ, သစၥကႏွင့္ ဗကျဗဟၼာ သတၱ၀ါတုိ႔ကုိ ေဒသနာသံ ဆိတ္ဘံၿငိမ္ေဆး အျမန္ေပး၍ ယဥ္ေက်းေအာင္ျပဳ ဆုံးမမႈ၀ယ္ အတုမရွိ လြန္ကဲဘိေသာေၾကာင့္လည္း။ အႏုတၱေရာပုရိသဒမၼသာရထိ၊ အႏုတၱေရာ ပုရိသ ဒမၼသာရထိ မည္ေတာ္မူေပ၏။
၇။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ လူ, နတ္, ျဗဟၼာ သတၱ၀ါအမ်ား ေသာင္းတုိက္သားတုိ႔၏ ၀ပ္တြား႐ုိေပ်ာင္း ၫႊတ္ေညာင္းခယ ဆုံးမခံရာ ဆရာသခင္ ဦးထိပ္တင္ႀကီး ျဖစ္ေတာ္မူေပေသာေၾကာင့္လည္း။ သတၳာေဒ၀မႏုႆာနံ၊ သတၳ ေဒ၀မႏုႆာန မည္ေတာ္မူေပ၏။
၈။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ သစၥာေလးရပ္ တရားျမတ္ကုိ လူ, နတ္အမ်ား သိထင္ရွားေအာင္ ေဟာၾကားထုတ္ေဖာ္ သိေစေတာ္မူေသာေၾကာင့္လည္း။ ဗုေဒၶါ၊ ဗုဒၶ မည္ေတာ္မူေပ၏။
၉။ ဣတိပိ၊ ဤသုိ႔လွ်င္ ဘုန္းေတာ္အနႏၲ ကံေတာ္အနႏၲ ဉာဏ္ေတာ္အနႏၲ တန္းခုိးေတာ္အနႏၲ ႀကီးျမတ္လွ၍ ေလာကသုံးပါး လူအမ်ားတုိ႔ ေလးစားဂ႐ု ခ်ီးပမႈေၾကာင့္လည္း။ ဘဂ၀ါ၊ ဘဂ၀ါ မည္ေတာ္မူေပ၏။
တံ၊ ထုိအရဟံအစ ဘဂ၀ါအဆုံး ဘ၀ဂ္ခ်ဳံးမွ် ဘုန္းရွိန္ႀကီးမား ဂုဏ္ကုိးပါးႏွင့္ ျပည့္စုံေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာဘုရားကုိ။ အဟံ၊ ခႏၶာအာယတန ဓာတ္စုမွ်ကုိ ကာယသမုတ္ အကၽြႏု္ပ္သည္။ ၀ႏၵာမိ၊ သဒၶါစိတ္ေဇာ အာ႐ုံေျပာ၍ မေနာ, ၀စီ, ကာယညီလ်က္ ဦးခ်ီလက္မုိး ၾကာငုံၿဖိဳးသုိ႔ ရွိခုိးပါ၏ဘုရား။
ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ ကုိးပါးသ႐ုပ္
၁။ အရဟံ ဂုဏ္ေတာ္ = အပူေဇာ္ခံထုိက္ေသာ ဂုဏ္ေတာ္၊
၂။ သမၼာသမၺဳေဒၶ ဂုဏ္ေတာ္ = မေဖာက္မျပန္ အမွန္သိဂုဏ္ေတာ္၊
၃။ ၀ိဇၨာစရဏသမၸေႏၷ ဂုဏ္ေတာ္ = အသိအက်င့္ ျပည့္စုံဂုဏ္ေတာ္၊
၄။ သုဂတ ဂုဏ္ေတာ္ = နိဗၺာန္ႂကြသြား ဂုဏ္ေတာ္၊
၅။ ေလာက၀ိဒူ ဂုဏ္ေတာ္ = ေလာကအေၾကာင္းသိ ဂုဏ္ေတာ္၊
၆။ အႏုတၱေရာပုရိသဒမၼသာရထိ ဂုဏ္ေတာ္ = ဆုံးမတတ္ေသာ ဂုဏ္ေတာ္၊
ရ။ သတၳာေဒ၀မႏုႆာန ဂုဏ္ေတာ္ = လူ, နတ္တုိ႔၏ ဆရာျဖစ္ဂုဏ္ေတာ္၊
၈။ ဗုေဒၶ ဂုဏ္ေတာ္ = သစၥာေလးပါးကုိ သိေစတတ္ေသာ ဂုဏ္ေတာ္၊
၉။ ဘဂ၀ါ ဂုဏ္ေတာ္ = ဘုန္းေျခာက္ပါးရွိ ဂုဏ္ေတာ္။
ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ ပြားမ်ားျခင္းအက်ဳိး
ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ကုိ ႐ြတ္ဆုိပြားမ်ား ႏွလုံးသြင္းဆင္ျခင္သူအား ရရွိႏုိင္ေသာ အက်ဳိးတရားမ်ားကုိ ၀ိသုဒၶိမဂ္၌ ေအာက္ပါအတုိင္း ေဖာ္ျပထားေလသည္။
၁။ ရာဂ, ေဒါသ, ေမာဟ ကိေလသာ မျဖစ္ပြားျခင္း။
၂။ စိတ္အစဥ္ ေျဖာင့္မတ္ျခင္း။
၃။ ဘုရား၌ ႐ုိေသျခင္း။
၄။ သဒၶါ, သတိ, ပညာ, ပုည ျပန္႔ေျပာျခင္း။
၅။ ပီတိ ပါေမာဇၨ မ်ားျပားျခင္း။
၆။ ေဘးရန္အမ်ဳိးမ်ဳိးကုိ သည္းခံႏုိင္ျခင္း။
၇။ ဘုရားႏွင့္အတူေနရသကဲ႔သုိ႔ ထင္မွတ္ျခင္း
(ဘုရားႏွင့္နီးစပ္၍ အကုသုိလ္အျပစ္ နည္းပါးသည္ဟူလုိ)။
၈။ ေစတီအလား ပူေဇာ္ထုိက္ျခင္း
(ဗုဒၶါႏုႆတိပြားမ်ားသူတုိ႔၏ ကုိယ္ခႏၶာသည္ ေစတီအလား ပူေဇာ္ထုိက္သည္ဟူလုိ)။
၉။ ဘုရား၌ စိတ္ၫႊတ္ျခင္း
(ဘုရား၌ စိတ္ေရာက္ေန၍ အျပင္ အပ အကုသုိလ္အာ႐ုံမ်ား မ၀င္ႏုိင္ျခင္း)။
၁၀။ အရွက္အေၾကာက္ျဖစ္ျခင္း
(အကုသုိလ္ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္စရာ ေတြ႕ႀကံဳခဲ႔ေသာ္ ဘုရားအာ႐ုံထင္ျမင္လာ၍ ဟိရိၾသတၱပၸ အရွက္, အေၾကာက္၀င္ၿပီး မလြန္က်ဴးျခင္း)။
၁၁။ နတ္႐ြာစေသာ သုဂတိသုိ႔ေရာက္ျခင္း။
(ဤဘ၀၌ မဂ္, ဖုိလ္ မရေသးေစကာမူ ကြယ္လြန္ေသာအခါ ဒုဂၢတိမက်ႏုိင္)။
(၀ိသုဒၶိမဂ္၊ ပထမအုပ္၊ ၂၀၆။)
ေဆာင္ပုဒ္ကဗ်ာ
၁။ ကိေလာမေႏွာင့္၊
၂။ စိတ္စဥ္ေျဖာင့္၏၊
၃။ ဘုန္းေခါင့္႐ုိေသ၊
၄။ သဒၶါေစြ၍၊
၅။ ႏွစ္ေထြပီတိ၊
၆။ သည္းခံခ်ိ၏၊
၇။ ေစတီပုံလား၊
၈။ ဘုရားႏွင့္ေန၊
၉။ ထင္ေပဟိေရာတ္*၊ (*ဟိ႐ြတ္ဟု ဖတ္ပါ။ ဟိရိၾသတၱပၸဟု ဆုိလုိသည္။)
၁၀။ စိတ္ၫြတ္ခ်စ္ရွင္၊
၁၁။ မဂ္စဥ္မပြား၊ နတ္႐ြာလားသည္၊ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ ပြားက်ဳိးတည္း။
(၀ိသုဒၶါ႐ုံလကၤာ)
ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ပြားမ်ား၍ အက်ဳိးရေသာ သာဓက၀တၳဳမ်ား
ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ပြားမ်ား၍ ေလာကီေလာကုတၱရာအက်ဳိးမ်ား ခံစားရပုံကုိ ျပဆုိေသာ သာဓက၀တၳဳတုိ႔ကား မ်ားစြာပင္ရွိေလသည္။ အနည္းငယ္ နမူနာ ထုတ္ျပရေသာ္ -
၁။ ပုဂံေခတ္ မိဖုရားေစာလုံ ၀တၳဳ (ဦးကုလား၊ မွန္နန္း)
၂။ ဂုဏ္ေတာ္ပြားမ်ား၍ ေရေပၚအိပ္ျပႏုိင္ေသာ ဓႏုျဖဴၿမိဳ႕နယ္ ေညာင္ေခ်ာင္း႐ြာသူ ေဒၚခင္ပု၊ (၁၉၄၈-သံေတာ္ဆင့္လြတ္လပ္ေရး စာေစာင္)
၃။ မြန္အမ်ဳိးသမီးကေလး တလေထာ၊ (၀ံသဒီပနီ၊ ဟာဗီ၏ ျမန္မာရာဇ၀င္)
၄။ ဗုဒၶါရမၼဏပီတိေၾကာင့္ ခႏၶာကုိယ္ႀကီး ေကာင္းကင္သုိ႔ ေျမာက္တက္သြားေသာ သီဟုိဠ္သူ ကုိယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီး၊ (အ႒သာလိနီ)
၅။ အသႏၶိမိတၱာ မိဖုရား၀တၳဳ၊ (ဒီ၊ ႒၊ ၂၊ ႏွာ၊ ၄၄)
၆။ ကာဠီအမ်ဳိးသမီး၀တၳဳ၊ (အံ၊ ႒၊ ၁၊ ႏွာ၊ ၃၅၁)
၇။ အနာထပိဏ္သေဌးႀကီး၀တၳဳ၊ (သံ၊ ၁၊ ႏွာ၊ ၂၁)
၈။ ထင္းေခြသမား သားအဖ၀တၳဳ၊ … စသည္တုိ႔မွာ ဗုဒၶါႏုႆတိ ပြားမ်ားဆင္ျခင္မႈေၾကာင့္ ေကာင္းက်ဳိးသုခရရွိပုံ သာဓက ၀တၳဳမ်ားျဖစ္ပါသည္။
အထက္ပါ၀တၳဳမ်ားကုိေထာက္ထား၍ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ပြားမ်ားဆင္ျခင္လွ်င္ ရန္ေဘးကင္း၍ သုဂတိလမ္းသုိ႔ ေျဖာင့္တန္းစြာ သြားႏုိင္ေၾကာင္း အေျဖရွာ၍ ဂုဏ္ေတာ္ကုိ ႀကိဳးစားပြားမ်ားသင့္ၾကေပသည္။
